Kıl Dönmesi: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Kıl dönmesi ya da diğer adları ile pilonidal sinüs, pilonidal kist: dünya genelinde en sık görülen kuyruk sokumu bölgesi hastalığıdır. (1) Özellikle genç ve orta yaş erkeklerde daha sık görüldüğü bilinmektedir. Tabii ki bu kadınlarda olmayacağı anlamına gelmez. Örnek vermek gerekirse: Türkiye’de 1000 asker üzerinde yapılan araştırmada 88 askerin kıl dönmesi olduğu tespit edilmiştir. (2)

K. Duman ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada ise Türkiye’de kıl dönmesinin diğer ülkelere göre daha yaygın olduğu ortaya konmuştur. (3) ABD’de yapılan çalışmada 100.000 kişi içinde 26 (4) Almanya’da ise 100.000 kişi içinde 48 kişiye kıl dönmesi teşhisi konması Duman ve arkadaşlarının çalışmasını destekler niteliktedir. (5)

Şimdi de hastalığın yapısı, nedenleri, belirtileri ve tedavisine yönelik detayları ele alalım.

Kıl Dönmesi Nedir?

Çok farklı bir sağlık problemi olduğunu söylemeliyim. Çünkü hastalığın yapısına baktığınızda saç ve vücudumuzdan dökülen kılların kuyruk sokumu bölgesi dediğimiz kalçanın biraz üst kısmından cilt altına girmesi ve zamanla cilt altında biriken kıl ve yabancı maddelerin artması ile birlikte ortaya çıkan bir sorundur.

Kıl batması ile karıştırılmasına karşın kesinlikle bir birinden farklıdır. Çünkü kıl dönmesi yüz ve koltuk altı gibi yerlerde görülmez. %95 kuyruk sokumu bölgesi %5 ise göbek çukuru ve mesleği berberlik olan insanların parmaklarında çok nadirde olsa görülmektedir.

Kıl Dönmesi Nasıl Oluşuyor?

Birçok hastalık gibi maalesef kıl dönmesi kesin nedeni de tam olarak bilinmemektedir. Fakat bilim adamlarının üzerinde durduğu ortak nokta başta saç kılları olmak üzere vücut kılları ve diğer yabancı cisimler (elbise tüyleri vs) cilt altına girmesidir. Akla yatkın diyorum. Çünkü cilt altından çıkarılan kıllar incelendiğinde kesinlikle makat bölgesine ait olmadıkları daha çok saç kılları olduğu görülmüştür.

Saç Dökülmesi Ya da Saçın Yenilenmesi Kıl Dönmesi Nedeni mi? Evet arkadaşlar konuda bahsi geçen saç kıllarının nasıl olup da cilt altına girdiğini anlamaya çalışalım. Öncelikle saçımızla ilgili biraz teknik detaylara bakalım.

Sağlıklı bir insanın kafasında yaklaşık 100.000 adet saç bulunmaktadır. Bir saç teli doğar (çıkar) 2-10 arasında yaşar ve yenilenmek üzere dökülür. 6 Ay sonra dökülen kılın yerine yenisi çıkar ve bu şekilde oda 2-10 yıl yaşadıktan sonra oda dökülür.

İnsan hayatı boyunca döngü bu şekilde 10-15 defa tekrarlamaktadır. Yani insanlarda her gün 70-80 kıl dökülmektedir. Bunları çoğu zaman fark etme imkanınız yoktur.

Çünkü kafada herhangi bir açıklık ya da seyrekliğe neden olmaz. Çünkü yenilenmesi saçların sadece %10’luk kısmında gerçekleşir. Saçlarınızda seyrelme oluyorsa bu daha çok saç dökülmesi anlamına gelmektedir.

Bunun için dermatoloji uzmanına muayene olmanız gerekir. Neyse arkadaşlar saç dökülmesi uzun bir konu biz kıl dönmesi ile devam edelim. Dökülen kıllar sırtımızdan direkt olarak kalça ve kuyruk sokumu bölgesine gitmektedir.

Kadınlarda Hirsutizm Önemli Bir Nedendir! Kıl dönmesi sadece saç kılları ile alakalı olmayıp, aynı zamanda vücudumuzda bulunan kıllarla alakalıda olabilir. Erkeklerin sırt bölgesinde bulunan kıllarda bu soruna neden olabilmektedir. Bu sorun daha çok erkeklerde görülmesine karşın kadınlarda da yok değildir. Onların saçları uzun olması tehlikeyi azaltmaktadır. Fakat belirttiğim gibi sadece sorun saç kılları ile alakalı olmayıp kadınlarda tüylenmeye neden olan Hirsutizm böyle bir sorunu tetiklemektedir. Genelde Polikistik Over Sendoromu hastalarında görülen tüylenmeye karşı önlem alınmalı ya da dikkatli olunmalıdır.

Kıllar Cilt Altına Nasıl Giriyor?
Yukarıda da belirtildiği gibi hastalığın ana teması cilt altında saç ve vücut kılları olduğunu belirttik, peki bu kıllar deri altına nasıl giriyor? Şimdi bu sorunun yanıtını arayalım. Bunun için 2 farklı teori bulunmaktadır. Birincisi kalça kısmında oluşan sürtünme ile cildi deliyor. İkincisi ise bazı insanlarda daha geniş olan ter bezleri deliklerinden girmektedir.  Tam olarak bilinmese de ağırlıkla bu iki teori ön plana çıkmaktadır.

Kıl Dönmesi Olma Riskleri Nelerdir?
IDEA Klinik olarak her zaman toplumda en sık görülen sağlık problemlerine karşı bilinçli olmanız ve önlem almanızı öneriyoruz. Çünkü önlem aldığınızda ciddi anlamda sorunun önüne set çekmiş olursunuz. Alacağınız önlemlerle hayatınızda risk olmaktan çıkaracağınız hastalıklardan biride pilonidal csyt (kıl dönmesi) olup, bunun için ilk etapta bu problemin görülme riski olan faktörleri görelim.

15-35 Yaş Arası Erkekler: Bu sorunun en sık görüldüğü yaş ve cinsiyet grubu 15-35 yaş arası erkekler olup, 40 yaşına kadar böyle bir sıkıntınız olmadıysa rahat olun, daha da olmayacaktır. Özellikle belirttiğim yaş grubunda olan insanlar daha fazla dikkatli olması gerekir.

Oturarak Çalışanlar, Araç Kullananlar: Sağlık sorunları maalesef bazen ne yapacağımızı şaşırtabilir. Ayakta çalışsanız varis olursunuz, otursanız pilonidal sinüs bazen öneri vermekte kararsız kalabiliyoruz. Neyse arkadaşlar kıl dönmesi olma riski olan insanların başında uzun süre oturan ve araç kullananlar gelmektedir. İnsanlar 20-30 dakika dik oturduktan sonra hafif yayılmaya başlarlar. Bu durum kesinlikle doğru bir oturma düzeni değildir. Çünkü ense ve sırt kısmından dökülen kıl, tüy direkt olarak kuyruk sokumu bölgesine kaymaktadır. Kıl dönmesi şoförlerde daha sık görülmektedir. Özellikle uzun yol otobüs, kamyon ve tır şoförleri daha fazla riskli diyebiliriz. Otururken ya da araç kullanırken yayılmak yerine mümkün oldukça dik oturmaya özen göstermemiz gerekir.

Jeep Hastalığı Nedir Biliyor Musunuz? Araba sevgisi değil tabii ki arkadaşlar, hemen ne olduğunu aktarayım. Kıl dönmesi ilk olarak 1833 yılında Herbert Mayo tarafından tanımlanmıştır. Tabii ki o zaman üzerinde çok fazla çalışma yapılmamıştır. Amerikalı bilim adamları 1941-1945 yılları arasında ABD askeri hastanelerine kıl dönmesi şikayeti ile başvuran askerleri incelemeye alır ve 80.000 tanesinin Jeep şoförü olduğu ve 2. Dünya savaşında görev aldıklarını tespit eder. Yani bu hastalığın şoförlerde daha yaygın olduğunu gösteren bulgu buradan gelmektedir. Bu araştırma sonucunda uzun süre Jeep hastalığı olarak bilinmiştir.

Fazla Kilo (Obezite) : Riskli insanlardan biride maalesef birçok sağlık sorununa neden olan fazla kilo olup, kalça kısımları daha geniş olması nedeniyle biraz daha risk artmaktadır.

Hijyenik Olmama: Saç ya da vücudumuzdan kuyruk sokumuna giden kıl yada tüy hemen pay diye cilt altına girmesi mümkün değildir. Orada bir süre bekler kişinin kalçaları sürtünmesi vs gerekir. Yani kısa süreli banyo yanı sıra tuvalette anüs yanı sıra az üst kısmını kuyruk sokumunu da yıkadığınızda orada bekleyen kıl ve tüyü yok etmiş olursunuz Böylece riski kolayca ortadan kaldırmış olabilirsiniz.

Hirsutizm: Kadınlarda risk grubu oldukça düşüktür. Yani erkeklerde görülme oranı 3-4 kat daha fazladır. Ama kadınlarda pilonidal sinüs olmayacağı anlamına gelmez. Kadınlarda risk ise daha çok hirsutizm dediğimiz tüylenme problemi ile ortaya çıkar. Çene ve üst dudakta sık görülmesine karşın kadınların göğüs ve sırt bölgesinde de tüylenme görülür. Bu şekilde bir sorununuz varsa riskli olduğunuz bilmelisiniz.

Kıl Dönmesi Belirtileri Nasıl Anlaşılır?

Evet arkadaşlar hastalığı tanıdık, alınması gereken önlemleri gördük, şimdi ise bizde böyle bir sorunun olup, olmadığını nasıl anlayacağız? Ona bakalım. Kıl dönmesi belirtileri maalesef ilk başlarda yok denecek kadar azdır. Bu da insanların ileri evrelerde teşhis ve tedavi olmasına neden olmaktadır.

Kuyruk Sokumunda Delik Ya da Delikler: İlk başlarda herhangi bir şikayeti olmamasına karşın dikkatli davrandığınızda kıl dönmesini anlayabilirsiniz. Bunun için odaklanılması gereken husus kuyruk sokumunda bir ya da birden fazla dikkat çekici delik olmalıdır. Cilt altına giren kıllar giriş deliklerini belirgin hale getirirler. Yani çıplak gözle bakıldığında da anlaşılır. İşte bu kontrolü yaptıran insan sayısı bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar azdır. Çünkü utanma duygusu maalesef ağır basacaktır. Özellikle evliler eşlerinden çocuklar annelerinden yardım ya da bir proktoloji (makat hastalıkları) uzmanına muayene olabilirsiniz. Aşağıda yer alan görselde kıl dönmesi giriş deliği nasıl olduğu görülmektedir.

Apse: İlk başlarda şikayet olmadığı için kişi sorunu fark etmez ve uzun süre kıl dönmesi ile birlikte yaşayabilir. Bu durum aynı zamanda cilt altında yeni kılların birikmesine neden olur. Çünkü oluşan giriş delikleri sürekli yeni kılların girmesine neden olmaktadır. Bu nedenle tedavi esnasında cilt altında biriken kıllar çıkarıldığı gibi aynı zamanda giriş delikleri kıllar tekrar girmemesi için yok edilir. Cilt altında toplanan kılları vücudumuz kapsül ile sararak onları çevre dokulara zarar vermesini engeller. Tedavi esnasında uzmanlar özellikle kapsülü ile birlikte çıkarmayı önemserler. Aksi taktir de kapsül kaldıkça yeni kıllar girebilir. Vücudumuz cilt altına giren kılları kapsül ile çevrelemekle sınırlı kalmayıp, aynı zamanda sıvı salgılayarak onları yok etmeye çalışır. Başarılı olur mu? tabii ki hayır herhangi yok edici bir etkisi yoktur. Salgılanan bu sıvı cilt dışına çıkması gerekmektedir.

Akıntı: Yukarıda bahsetmiş olduğum sıvı kendine bir yol bularak cilt dışına çıkar. Yani makatta akıntı nedenlerinden biride budur. Tabii ki asıl nedeni Anal Fistül dediğimiz hastalıktır.  Akıntı iç çamaşırlarda ıslaklık düzeyinde nemlenme ve kötü kokuya neden olabilir.

Şişlik: Makatta akıntı aslında kıl dönmesi için çok acil sorun olmadığını gösterir. Fakat bu sıvı her zaman cilt dışına çıkma imkanı bulamayabilir. İşte bu durumda acil önlem alınması gereken şikayetler ortaya çıkar. Çünkü sorun ciddi anlamda apse haline gelmektedir. Kuyruk sokumu bölgesinde aniden ortaya çıkan şişliklerin nedeni genelde pilonidal sinüs apsesi ile alakalıdır. Şişlik kızarık ise aynı zamanda enfeksiyon olduğu anlamına gelir.

Ağrı: Apse olması halinde ciddi bir makat ağrısı sizi bekliyor demektir. Hele bir de enfeksiyon durumu olursa ağrı dayanılmayacak düzeye gelebilir. Ağrıyı tarif etmek gerekirse daha çok zonklama şeklinde görülür. Böyle bir durum olursa kendi kendine geçmesi yerine mutlaka proktoloji uzmanına ya da hastanelerin acil bölümüne giderek apseyi boşalttırmanız gerekir. Aksi halde kendisi bir noktadan sonra boşalacak ve cilt hasarına neden olacaktır.

Apse Nasıl Nasıl Boşaltılır?
Proktoloji uzmanı ya da hastanelerin acil bölümüne gittiğinizde apsenin nasıl boşaltılacağını aktaralım.  Cilt altında biriken sıvıyı boşaltmak için lokal anestezi (dar alanda uyuşturma ile)  1 cm kadar kesi yapılır. Zaten o kesi ile birlikte sıvı dışarıya akacaktır. Bu işlem sonrası hastada ağrı, ateş gibi apsenin neden olduğu şikayetler %90 oranında ortadan kalkmaktadır. Apsenin boşaltılması ile birlikte hekim tercihine göre batikon ya da benzeri serum fizyolojikle yıkanarak hasta taburcu edilir.

Doktorunuz aynı zamanda 1 hafta kadar antibiyotik tedavisi önerecektir. Apse boşaltılması işlemi sonrası 3-4 gün sırt üstü yatmanız önerilir. Yapılan kesik için herhangi bir dikiş atılmaz. Çünkü tekrar oluşan apse vs kolayca kendiliğinden boşalması sağlanır. Pansuman vs gerek olmayıp, artık bundan sonra sorunun kaynağı olan kıl dönmesi probleminden kurtulmak için tedavi planı yapmanız gerekir. Yoksa yine aynı sorunla karşı karşıya kalabilirsiniz.

Kıl Dönmesi Nasıl Geçer, Hastalar Ne Yapmalı?

Bazı hastalıklar vardır ilaçla, kremle ya da ilerleyen süreçte kendiliğinden geçebilmektedir. Fakat kıl dönmesi probleminde bunların hiç birisi maalesef geçerli değildir. Bilmeniz gereken ilk husus kendi kendine geçme olasılığı yoktur. Cilt üzerinde giriş deliği oluştuğu için sürekli ilerleme yani cilt altında biriken kılların sayısında artış olacaktır.

İlaçla, kremle ya da bitkisel karışımlarla vs ile tedavisi kesinlikle mümkün değildir. Tek çözüm yolu bu alanda uzman bir hekim tarafından cerrahi müdahaledir. Peki, kıl dönmesi şüphesi varsa hangi doktora ya da bölüme muayene olmalıyız?

Genel Cerrahi Uzmanına Muayene Olun, (Proctolog) Tercih Edin:
Kıl dönmesi teşhis ve tedavisi için genel cerrahi bölümünden hizmet almak gerekir. Fakat bilmeniz gereken önemli hususlardan biri Genel Cerrahi çok geniş bir alandır. Yüzlerce hastalığın teşhis ve tedavisini yapmaktadır.

Bu nedenle kendi içerisinde branşlaşma yoluna gitmiş olup, makat bölgesi hastalıklarına bakan özel bir branş ortaya çıkmıştır. Proctoloji ismi verilen bu bölümde uzmanlaşmış doktorlara proctolog denmektedir.

Makat hastalıkları teşhis ve tedavisinde daha tecrübelidir. Örnek vermek gerekirse Op. Dr. Atilla KAYA hekimlik hayatı boyunca binlerce kıl dönmesi ameliyatı yapmıştır. Bu nedenle imkanı olanlar için mutlaka proctoloji uzmanı seçmelerini öneririm.

Gelişmiş bu yöntemle 5 dakika gibi kısa bir sürede sağlığınıza kavuşmak isterseniz IDEA Kliniklerde bu yöntemi bulabilirsiniz. Tümü alanında tecrübeli proktoloji uzmanı genel cerrahlar tarafından yapılmaktadır. Aşağıda yer alan bağlantıya tıkladığınızda size en yakın kliniği ve iletişim bilgilerini görebilirsiniz. https://www.ideaklinik.com/iletisim

Sorularınıza Yanıt Veriyoruz
Kıl dönmesine dair aktaracaklarımız şimdilik bu kadar olup, ayrıca farklı başlıklar altında pilonidal sinüs ile ilgili bilgilendirme yazıları mevcuttur. Kafanıza takılan, öğrenmek istediğiniz hususları aşağıda yer alan soru ve yorum formundan bizlere iletebilirsiniz. Doktorlarımız hastalardan geri kalan zamanlarında yanıt vermektedir.

REFERANSLAR

1. da Silva, J. H. (2000). Pilonidal cyst. Diseases of the colon & rectum, 43(8), 1146-1156.
2. Akinci, Ö. F., Bozer, M., Uzunköy, A., Düzgün, Ş. A., & Coşkun, A. (1999). Incidence and aetiological factors in pilonidal sinus among Turkish soldiers. The European journal of surgery, 165(4), 339-342.
3. Duman, K., Gırgın, M., & Harlak, A. (2017). Prevalence of sacrococcygeal pilonidal disease in Turkey. Asian journal of surgery, 40(6), 434-437.
4. Søndenaa, K., Andersen, E., Nesvik, I., & Søreide, J. A. (1995). Patient characteristics and symptoms in chronic pilonidal sinus disease. International journal of colorectal disease, 10(1), 39-42.
5. Iesalnieks, I., & Ommer, A. (2019). The management of pilonidal sinus. Deutsches Ärzteblatt International, 116(1-2), 12.